Bezpieczeństwo pożarowe w placówkach medycznych – dlaczego jest kluczowe

Projektowanie wnętrz medycznych to nie tylko estetyka i ergonomia pracy personelu. W obiektach ochrony zdrowia bezpieczeństwo pożarowe jest priorytetem, ponieważ ewakuacja pacjentów bywa utrudniona, a w wielu salach stosuje się sprzęt podtrzymujący życie oraz gazy medyczne. Każda decyzja materiałowa, układ funkcjonalny i detal wykonawczy powinny ograniczać ryzyko powstania pożaru oraz jego rozprzestrzeniania, a także zapewniać skuteczną ewakuację.

W praktyce oznacza to konieczność zintegrowania wymogów ppoż. z wymaganiami higieniczno-sanitarnymi i kontroli infekcji. Powierzchnie muszą być nie tylko niepalne lub trudno zapalne, ale też odporne na intensywną dezynfekcję i zabrudzenia kliniczne. Zbalansowanie tych kryteriów na etapie koncepcji pozwala później uniknąć kosztownych zmian projektowych i problemów przy odbiorach.

Podstawy prawne i normy – co musi znać projektant

Podstawą są polskie przepisy budowlane oraz przeciwpożarowe, w tym Prawo budowlane, rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a także rozporządzenie dotyczące ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Dodatkowo placówki medyczne podlegają szczególnym wymaganiom Ministra Zdrowia w zakresie pomieszczeń i urządzeń podmiotów wykonujących działalność leczniczą. To zestaw regulacji, które wspólnie determinują parametry materiałów, wydzielanie stref pożarowych, wymagania dla dróg ewakuacyjnych, urządzeń bezpieczeństwa oraz instalacji.

W projektach stosuje się również zharmonizowane normy PN-EN, m.in. PN-EN 13501-1 (klasyfikacja reakcji na ogień), PN-EN 1364/1365 (odporność ogniowa przegród), PN-EN 54 (systemy sygnalizacji pożaru), PN-EN 1838 (oświetlenie awaryjne) oraz ISO 7010 (oznaczenia bezpieczeństwa). W obiektach o złożonej funkcji często opracowuje się scenariusz pożarowy z uzgodnieniem rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych. Z uwagi na częste nowelizacje, każdorazowo należy weryfikować aktualne brzmienie przepisów oraz zaleceń PSP.

Dobór materiałów wykończeniowych a reakcja na ogień

Materiałoznawstwo to jeden z filarów projektowania wnętrz medycznych z perspektywy ppoż. W praktyce preferowane są wyroby o wysokich klasach reakcji na ogień (np. A1, A2-s1,d0 lub B-s1,d0), o niskiej dymotwórczości i ograniczonej skłonności do kapania. Na posadzkach w drogach ewakuacyjnych i intensywnie użytkowanych korytarzach wartościowe są rozwiązania o klasach Bfl-s1 lub zbliżonych, zapewniające jednocześnie odporność chemiczną i łatwość utrzymania higieny.

Warto zwracać uwagę na kompletne systemy: ściana, sufit, posadzka, zabudowy techniczne i meblarskie powinny mieć udokumentowane klasyfikacje i aprobaty. W strefach o podwyższonym ryzyku, takich jak sale operacyjne, sterylizatornie czy pomieszczenia z gazami medycznymi, należy przewidywać rozwiązania o wyższych parametrach oraz szczelne detale ograniczające rozwój ognia i dymu. Kluczowe jest także łączenie wymogów ppoż. z wymaganiami kontroli zakażeń – gładkie, niechłonne i zgrzewane powierzchnie minimalizują ryzyko kliniczne, jednocześnie spełniając kryteria reakcji na ogień.

Strefowanie pożarowe i drogi ewakuacyjne

Poprawne strefowanie pożarowe pozwala na ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia, dymu i wysokiej temperatury, dając czas na bezpieczną ewakuację pacjentów i personelu. W praktyce oznacza to odpowiedni podział obiektu na strefy o dopuszczalnej powierzchni i obciążeniu ogniowym, stosowanie przegród o wymaganej odporności ogniowej (np. EI/REI zgodnie z uzgodnieniami), a także dobór drzwi dymoszczelnych i samozamykaczy, szczególnie w ciągach ewakuacyjnych i węzłach funkcjonalnych.

Drogi ewakuacyjne w placówkach medycznych muszą uwzględniać transport łóżek i sprzętu, dlatego szerokości, promienie skrętu i rozwiązania architektoniczne nie mogą wprowadzać przewężeń ani przeszkód. Projekt powinien minimalizować długości dojść ewakuacyjnych oraz unikać ślepych korytarzy. Ujednolicone wykończenia posadzek z odpowiednią antypoślizgowością, brak progów i logiczne prowadzenie komunikacji zwiększają bezpieczeństwo i szybkość ewakuacji, również w trybie poziomym do sąsiednich stref pożarowych.

Instalacje i urządzenia bezpieczeństwa: detekcja, oddymianie, zasilanie

System sygnalizacji pożaru (SAP) jest standardem w obiektach ochrony zdrowia i powinien być projektowany tak, aby minimalizować fałszywe alarmy, a jednocześnie szybko wykrywać zdarzenia. W obiektach o dużej powierzchni i liczbie użytkowników często stosuje się dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO), z precyzyjnym podziałem na strefy i zrozumiałością komunikatów. Detale montażu czujek, głośników i przycisków ROP muszą uwzględniać łatwość serwisu oraz odporność na uszkodzenia mechaniczne.

Wentylacja pożarowa i oddymianie – grawitacyjne lub mechaniczne – projektuje się zgodnie ze scenariuszem pożarowym, zapewniając kontrolę dymu na kluczowych ciągach komunikacyjnych. Wyłącznik przeciwpożarowy prądu, odpowiednio oznakowany i dostępny, musi odcinać zbędne obwody, pozostawiając zasilanie niezbędnych urządzeń bezpieczeństwa. Zasilanie awaryjne, w tym oświetlenie ewakuacyjne, systemy alarmowe i kluczowe instalacje medyczne, powinno być zabezpieczone przez agregaty, UPS-y oraz układy automatycznego załączenia rezerwy, tak aby zachować ciągłość działania.

Oświetlenie ewakuacyjne i oznakowanie

Skuteczne oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne jest niezbędne, aby umożliwić szybkie i bezpieczne opuszczenie budynku przy zaniku zasilania podstawowego lub zadymieniu. Projekt oświetlenia powinien spełniać wymagania PN-EN 1838 oraz zakładać właściwy poziom natężenia, równomierność, czas podtrzymania i minimalizację olśnienia w korytarzach, klatkach schodowych, węzłach komunikacyjnych i strefach z urządzeniami przeciwpożarowymi. W szpitalach kluczowe jest planowanie opraw łatwych w serwisie i odpornych na środki dezynfekcyjne.

Oznakowanie dróg ewakuacyjnych, sprzętu ppoż. oraz wyjść powinno odpowiadać normie ISO 7010 i być spójne wizualnie w całym obiekcie. Widoczność i jednoznaczność piktogramów ma szczególne znaczenie dla personelu i gości nieznających układu budynku. Warto przewidzieć systematyczne testy automatyczne opraw, rejestrację wyników oraz harmonogram przeglądów, co ułatwia utrzymanie zgodności z przepisami i skraca czas reakcji serwisowej.

Współpraca z rzeczoznawcą i proces uzgodnień

Wnętrza medyczne wymagają ścisłej współpracy wielobranżowej: architektów, projektantów instalacji, technologów medycznych oraz rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych. Już na etapie koncepcji warto przygotować wstępny scenariusz pożarowy i listę wymagań materiałowych, aby uniknąć sprzeczności między dyscyplinami i zapewnić realność kosztową rozwiązania. Uzgodnienia ppoż. powinny iść w parze z weryfikacją logistyczną ewakuacji pacjentów leżących i specyfiki oddziałów o wysokim ryzyku.

Dokumentacja powinna zawierać karty materiałowe z klasyfikacją ogniową, rysunki stref pożarowych, opisy dróg ewakuacyjnych, zestawienie urządzeń bezpieczeństwa, a także opis procedur utrzymaniowych. W obiektach istniejących pomocna bywa ekspertyza techniczna i uzgodnione rozwiązania zamienne, które kompensują ograniczenia budynku (np. podwyższona odporność przegród, dodatkowe detektory, korekty w oświetleniu ewakuacyjnym).

Najczęstsze błędy i sprawdzone praktyki

Do typowych błędów należą: dobór materiałów dekoracyjnych bez klasyfikacji ogniowej, niedoszacowanie szerokości i geometrii dróg ewakuacyjnych, brak ciągłości odporności ogniowej w detalach przejść instalacyjnych, a także rozproszone i niespójne oznakowanie ewakuacyjne. Często pomijane są również kwestie dymoszczelności drzwi i nieskutecznego podziału stref pożarowych, co obniża realny poziom bezpieczeństwa.

Praktyki warte wdrożenia to wczesna weryfikacja kart technicznych, makiety funkcjonalne ciągów komunikacyjnych, koordynacja przejść instalacyjnych w BIM oraz plan serwisowy dla SAP, DSO i oświetlenia awaryjnego. Transparentna współpraca z wykonawcą i inspektorem nadzoru, a także testy z udziałem personelu medycznego przed odbiorem znacząco zwiększają szanse na bezproblemową eksploatację i zgodność z wymaganiami ppoż.

Podsumowanie: bezpieczeństwo wbudowane w projekt

Bezpieczeństwo pożarowe w projektowaniu wnętrz medycznych nie jest dodatkiem, lecz integralnym elementem koncepcji. Świadomy dobór materiałów, przemyślane strefowanie, prawidłowo zaprojektowane instalacje i czytelne oznakowanie tworzą spójny system, który chroni pacjentów i personel oraz ułatwia pracę służb ratowniczych. W połączeniu z aktualną wiedzą o przepisach i normach pozwala to osiągnąć wysoki poziom bezpieczeństwa bez kompromisów estetycznych i funkcjonalnych.

Jeśli szukasz partnera, który łączy projektowanie wnętrz medycznych z wymogami ppoż., normami prawnymi i realiami eksploatacyjnymi, sprawdź: https://mokaa.pl/projektowanie-wnetrz-medycznych/. Dobre decyzje projektowe podjęte dziś ułatwią odbiory jutro i zapewnią bezpieczne użytkowanie przez lata.